dodano: 2010-04-27 TERRA INCOGNITA

TERRA INCOGNITA
 
czyli muzyka na skrzypce solo w XVIII wieku

Zbigniew Pilch – skrzypce barokowe

 

 

             W ostatnich latach przesyt klasycznym i romantycznym repertuarem filharmonii skłonił wykonawców do sięgnięcia w rejony słabo znane szerokiej publiczności, czyli w stronę muzyki najnowszej i muzyki dawnej. Tą drugą w sposób szczególny „wspiera" nurt tzw. wykonawstwa historycznego, autentycznego. Ścisła współpraca muzyków i muzykologów przynosi fantastyczne, niejednokrotnie bardzo zaskakujące, rezultaty - poznajemy niezwykłe dzieła, które wiele wieków przeleżały w archiwach czy bibliotekach. Zmienia to perspektywę widzenia i niejednokrotnie powoduje przewartościowywanie dotychczasowych ocen dzieł, twórców, całych procesów kulturowych. Zmiany polegają nie tylko na odkrywaniu nowych-starych nazwisk kompozytorów i leżących od stuleci w kompletnym zapomnieniu ich utworów. Równie istotne są przemiany w sposobach interpretacji dzieł już znanych i często wykonywanych. Trudno prognozować dokąd dojdziemy, kogo i co jeszcze odkryjemy, jak będą zmieniać się interpretacje; dość powiedzieć, że nurt wykonawstwa autentycznego objął już dzieła z początku XX wieku!

Odkrywanie „ziemi nieznanej" dziś wieczorem odbywać się będzie dwutorowo - poszerzania naszej świadomości muzycznej o nieznane dzieła znanych twórców oraz poznawania utworów kompozytorów u nas kompletnie nieznanych. G.Tartini, G.Ph.Telemann i F.Benda to twórcy, których muzyka częściej rozbrzmiewa w salach koncertowych i na różnych festiwalach muzyki XVIII wieku; nie brakuje też nagrań muzyki tych twórców.

Iwan Chandoszkin (1747-1804)- kompozytor, dyrygent, pedagog a przede wszystkim skrzypek, najwybitniejszy w XVIII-wiecznej Rosji. Gry uczył się u Tito Porty. Mając 15 lat został członkiem orkiestry nadwornej w St. Petersburgu a niedługo potem jej koncertmistrzem. Świetny technik i wirtuoz, dysponował też wspaniałym talentem improwizatorskim. Uważa się, że Chandoszkin zapoczątkował rosyjską literaturę na skrzypce. W jego kompozytorskiej tece znalazły się liczne wariacje nt. rosyjskich pieśni ludowych, wydane w Amsterdamie w 1781 r. 6 Sonat na dwoje skrzypiec oraz wzorujące się nieco na analogicznych utworach J.S.Bacha, choć skłaniające się już ku klasycyzmowi, 3 Sonaty op. 3 na skrzypce solo (z ok. 1800 r.).

            Johan Helmich Roman (1694-1758) - kompozytor uważany za ojca muzyki szwedzkiej, nazywany też „szwedzkim Haendlem". Grał na wielu instrumentach, ale specjalizował się w grze na skrzypcach i oboju. Większość życia spędził na dworze królów szwedzkich. Był kapelmistrzem orkiestry królewskiej. Wzbogacił wydatnie - o kompozycje największych twórców europejskich - repertuar zespołu i podniósł jego poziom artystyczny. Sporo podróżował po Europie; poznał Ariostiego, Bononciniego, Geminianiego, Haendla i Pepuscha, u którego zresztą studiował. Od 1731 roku, jako pierwszy w Sztokholmie, organizował koncerty publiczne. Miał duże zasługi w propagowaniu rodzinnego języka w muzyce religijnej. Był dwukrotnie żonaty, miał siedmioro dzieci. Śmierć protektorki królowej Ulriki Eleonory w 1741 r., wstąpienie na tron Adolpha Fredrika i jego żony Lovisy Ulrica, gustujących już w nieco innej muzyce, oraz postępujące problemy ze słuchem spowodowały, że ok. 1745 r. Roman wycofał się z życia muzycznego i zajął tłumaczeniem traktatów muzycznych na język szwedzki.

            Z ok. 400 zachowanych w Swedish Royal Academy of Music w Sztokholmie kompozycji wiele pozostaje do dzisiaj w rękopisach. Roman pisał sinfonie, koncerty, suity (ze znaną 24-częściową Drottningholmsmusique), uwertury, sonaty, sonaty triowe, wokalną muzykę religijną, kantaty okolicznościowe, pieśni. Za jego życia drukiem ukazało się tylko 12 Sonat na flet (1727), pozostających w stylistycznym związku z muzyką Hanedla i Telemanna. Kompozycje Romana odzwierciedlają przejście z późnego baroku do stylu galant. Do niezwykle ciekawych należą 15 Assaggi  na skrzypce solo, tworzone prawdopodobnie między 1730 a 1740 r. To pierwsze tego typu kompozycje w Szwecji. Stylistycznie przypominają Sonaty  J.S.Bacha, choć podobno Roman akurat tych dzieł lipskiego kantora nie znał. Bliżej im zapewne do Geminianiego, Locatellego czy Telemanna. Kompozytor zamierzał wydać te utwory własnym sumptem; 12 maja 1740 r. w gazecie „Stockholms Post Tidningar" zapowiadano nawet kontynuację wydawania tych modnych i pięknych utworów muzycznych zwanych assaggio na skrzypce solo. Zapewne z powodów ekonomicznych nie udało się tego dokonać. Jedynie dwie drukowane części Assaggio g-moll zachowało się w Królewskiej Akademii w Sztokholmie.

JZ

Giuseppe Tartini - Sonata a-moll

                              Cantabile

                              Allegro

                              Allegro

                              Giga


Georg Philipp Telemann - Fantazja nr 3 f-moll

                                        
Frantisek Benda - 3 Kaprysy:

                             no. 1  F-dur

                             no. 2  f-moll

                             no.14 B-dur


Iwan Chandoszkin - Sonata D-dur op. 3 nr 3

                                 Maestoso

                                 Menuet

                                 Trio

                                 Allegro


Johan Helmich Roman - Assaggio c-moll

                                     Grave

                                     Allegro

                                     Siciliana

                                     Presto

 

Zofia Stopińska - słowo

 

28 kwietnia 2010r. (środa) godz. 19:30, sala lustrzana ZPSM w Przemyślu, ul. Słowackiego 91

wstęp wolny


strona główna